علائم اوتیسم چیست؟ نشانه‌های هشداردهنده‌ای که نباید نادیده بگیرید
اختلال طیف اوتیسم طیف وسیعی از شرایطی را پوشش می‌دهد که بر تعاملات اجتماعی، علایق، رفتار و ارتباطات تأثیر می‌گذارند و در نتیجه علائم مختلفی را در این موقعیت‌ها از افراد مبتلا به این اختلال می‌بینیم.
وقتی می‌گوییم طیف، این بدان معناست که هر فرد مبتلا به اوتیسم متفاوت است. در ادامه علائم اوتیسم را با جزئیات بیشتر مرور می‌کنیم.
علائم و نشانه‌های اوتیسم چیست؟
برخی از افراد اوتیسم علائم خفیفی دارند و به حمایت کمی نیاز دارند یا اصلاً نیازی به حمایت ندارند. برخی دیگر ممکن است با علائم شدیدی مواجه شوند و هر روز به کمک والدین یا مراقب خود نیاز داشته باشند. توجه به علائم می‌تواند به شناخت ما از شدت اختلال و کارهایی که باید انجام دهیم کمک کند.
برخی از کودکان علائم اختلال طیف اوتیسم را در اوایل نوزادی نشان می‌دهند، مانند تماس چشمی کمتر، عدم پاسخ به نام خود یا عدم علاقه به مراقبان. سایر کودکان ممکن است در چند ماه یا چند سال اول زندگی آنطور که انتظار می‌رود رشد نکنند.
سپس ناگهان گوشه‌گیر یا پرخاشگر می‌شوند یا مهارت‌های زبانی خود را از دست می‌دهند. علائم معمولاً در سنین ۲ تا ۳ سالگی مشاهده می‌شوند. برخی از افراد در طیف خفیف اوتیسم ممکن است علائم بیشتری داشته باشند که در اوایل مورد توجه قرار نمی‌گیرند.
آنها ممکن است تا اواسط تا اواخر کودکی، زمانی که نیاز بیشتری به برقراری ارتباط و اجتماعی بودن وجود دارد، تشخیص داده نشوند. گاهی اوقات برای اولین بار در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود، اگرچه احتمالاً علائم در دوران کودکی وجود داشته‌اند.
هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمالاً الگوی رفتاری منحصر به فردی دارد که به خفیف، متوسط یا شدید بودن علائم بستگی دارد.
برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مشکل دارند و برخی علائم هوش کمتر از حد معمول دارند. سایر کودکان مبتلا به این بیماری هوش معمول تا بالایی دارند. این کودکان به سرعت یاد می‌گیرند اما در برقراری ارتباط، به کارگیری آنچه می‌دانند در زندگی روزمره و سازگاری با موقعیت‌های اجتماعی مشکل دارند.
از آنجا که هر کودک می‌تواند ترکیبی منحصر به فرد از علائم را داشته باشد، گاهی اوقات تشخیص شدت بیماری دشوار است. این تشخیص عموماً بر اساس شدت علائم و میزان تأثیر آن علائم بر عملکرد کودک انجام می‌شود.
در ادامه برخی از علائم رایج نشان داده شده توسط افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم آورده شده است:
مشکلات ارتباطی و تعامل اجتماعی
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است در کنار آمدن با دیگران و برقراری ارتباط مشکل داشته باشند. آنها ممکن است ترکیبی از این علائم و علائم دیگر را داشته باشند:
- به نام خود واکنش نشان نمی‌دهند، یا به نظر می‌رسد گاهی اوقات نمی‌شنوند.
- نمی‌خواهند در آغوش گرفته یا بغل شوند و ترجیح می‌دهند به تنهایی بازی کنند و به دنیای خودشان پناه ببرند.
- تماس چشمی ضعیفی دارند و هیچ احساسی در چهره خود ندارند.
- صحبت نمی‌کنند یا گفتارشان با تأخیر است یا توانایی بیان کلمات یا جملات را مانند گذشته از دست می‌دهند.
- نمی‌توانند مکالمه‌ای را شروع کنند یا ادامه دهند، یا فقط برای درخواست یا نامگذاری اقلام، مکالمه‌ای را شروع می‌کنند.
- با لحن یا ریتم غیرمعمول صحبت می‌کنند و ممکن است از صدای آهنگین یا گفتار ربات مانند استفاده کنند.
- کلمات یا عبارات را کلمه به کلمه تکرار می‌کنند اما نمی‌دانند چگونه از آنها استفاده کنند.
- به نظر نمی‌رسد سوالات یا دستورالعمل‌های ساده را بفهمند.
- احساسات یا عواطف خود را نشان نمی‌دهند و به نظر نمی‌رسد از احساسات دیگران آگاه باشند.
- به اشیاء اشاره نمی‌کنند یا برای ابراز علاقه آنها را نمی‌آورند.
- هنگام تعامل با دیگران منفعل، پرخاشگر یا مزاحم هستند. به سختی متوجه متوجه زبان بدن دیگران می‌شوند مثلا وقتی افراد چهره‌های متفاوتی دارند یا بدن‌هایشان در حالت‌های مختلفی قرار می‌گیرد یا با تُن صدای متفاوتی صحبت می‌کنند، معنای این تفاوت‌ها را درک نمی‌کنند.
برخی از این علائم بر اساس سن به این صورت بروز می‌کند:
- تا ۹ ماهگی حالت‌های چهره مانند شادی، غم، عصبانیت و تعجب را نشان نمی‌دهند.
- تا ۱۲ ماهگی بازی‌های تعاملی ساده مانند دالی بازی انجام نمی‌دهند.
- تا ۱۲ ماهگی حرکات کمی انجام می‌دهد یا اصلاً انجام نمی‌دهند (مثلاً برای خداحافظی دست تکان نمی‌دهند).
- تا ۱۵ ماهگی علایق خود را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارند (مثلاً شئ‌ای را که دوست دارد به شما نشان می‌دهند)
- تا ۱۸ ماهگی برای نشان دادن چیز جالبی به شما اشاره نمی‌کنند.
- تا ۲۴ ماهگی (۲ سالگی) متوجه آسیب دیدن یا ناراحتی دیگران نمی‌شوند.
- تا ۳۶ ماهگی (۳ سالگی) متوجه کودکان دیگر نمی‌شود و در بازی به آنها نمی‌پیوندند.
- تا ۴۸ ماهگی (۴ سالگی) در طول بازی وانمود نمی‌کنند که فرد دیگری هستند، مانند معلم یا ابرقهرمان.
- تا ۶۰ ماهگی (۵ سالگی) برای شما شعر و آواز نمی‌خوانند، نمی‌رقصند یا بازی نمی‌کنند.
برای آشنایی با اختلالات مرتبط با تعاملات اجتماعی و اضطراب در جمع، مقاله زیر را مطالعه کنید:
الگوهای رفتاری یا فعالیت‌های محدود یا تکراری
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است الگوهای رفتاری، علایق یا فعالیت‌های محدود و تکراری داشته باشند، از جمله ترکیبی از این موارد و سایر علائم:
- یک حرکت مشابه را بارها و بارها انجام می‌دهند، مانند تکان دادن، چرخاندن یا بال زدن با دست.
- فعالیت‌هایی انجام می‌دهند که ممکن است به خودشان آسیب بزنند، مانند گاز گرفتن یا کوبیدن سر.
- روال‌ها یا آیین‌های خاصی ایجاد می‌کنند و حتی از تغییرات کوچک ناراحت می‌شوند. اسباب‌بازی‌ها یا اشیاء دیگر را ردیف می‌کنند و وقتی ترتیب آنها تغییر می‌کند، ناراحت می‌شوند.
- کلمات یا عبارات را بارها و بارها تکرار می‌کنند (به آن پژواک‌گویی می‌گویند).
- به نظر می‌رسد که اجزای بدنشان مثل دست و پا هماهنگ نیستند و ممکن است دست و پا چلفتی باشند، یا با الگوهایی حرکت می‌کنند که معمول نیستند، مانند راه رفتن روی انگشتان پا.
- زبان بدن غیرمعمول، سفت یا اغراق‌آمیز دارند.
- مجذوب جزئیات یک شیء می‌شوند، مانند چرخ‌های چرخان یک ماشین اسباب‌بازی، اما نمی‌دانند که آن شیء برای چیست یا چگونه کار می‌کند.
- به نور، صدا یا لمس حساس هستند اما ممکن است تحت تأثیر درد یا دما قرار نگیرند.
- از دیگران تقلید نمی‌کنند یا در بازی‌های تخیلی شرکت نمی‌کنند. همیشه با اسباب‌بازی‌ها به یک شکل بازی می‌کنند.
- روی یک شیء یا فعالیت با شدت یا تمرکز غیرمعمول تمرکز می‌کنند. علاقه‌های وسواسی دارند.
- غذاهای خاصی را ترجیح می‌دهند، مانند خوردن فقط چند غذا یا عدم تمایل به خوردن غذاهایی با بافت‌های خاص.
با افزایش سن، برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بیشتر با دیگران تعامل می‌کنند و اختلالات رفتاری کمتری نشان می‌دهند. برخی(معمولاً آن‌هایی که مشکلات خفیف‌تری دارند) در نهایت ممکن است زندگی معمولی یا تقریباً معمولی داشته باشند.
اما برخی دیگر همچنان در مهارت‌های زبانی یا اجتماعی مشکل دارند و سال‌های نوجوانی می‌تواند برای آنها چالش‌های رفتاری و عاطفی بیشتری را به همراه داشته باشد.
People with autism may stim for fun, to ease boredom, or to cope with stress or anxiety. It can also help them adjust the level of sensory input. For example, they may twirl a string so they can watch it or focus on one sound so they can tune out another loud or stressful noise.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است برای سرگرمی، رفع کسالت یا مقابله با استرس یا اضطراب رفتارهای تکراری (که به آن رفتار خود تحریکی نیز می‌گویند) نشان دهند تا خود را آرام کنند. این کار همچنین می‌تواند به آنها در تنظیم سطح ورودی حسی کمک کند. به عنوان مثال، آنها ممکن است یک نخ را بچرخانند تا بتوانند آن را تماشا کنند یا روی یک صدا تمرکز کنند تا بتوانند صدای بلند یا استرس‌زای دیگری را نادیده بگیرند.
(منبع)
سایر علائم اوتیسم
اکثر افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) ویژگی‌های مرتبط دیگری نیز دارند. این ویژگی‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شروع و تکامل مهارت‌های زبانی با تأخیر
- شروع و تکامل مهارت‌های حرکتی با تأخیر
- شروع و تکامل مهارت‌های شناختی یا یادگیری با تأخیر
- تفسیر ایده‌های انتزاعی به معنای واقعی کلمه (مثلا متوجه معنی عبارات کنایی یا اصطلاح نمی‌شوند)
- رفتار بیش‌فعالی، تکانشی و/یا بی‌توجهی
- صرع یا اختلال تشنج
- عادات غیر معمول غذا خوردن و خوابیدن
- مشکلات گوارشی (به عنوان مثال، یبوست)
- واکنش‌های غیرمعمول خلقی یا عاطفی
- اضطراب، استرس یا نگرانی بیش از حد
- عدم ترس یا ترس بیشتر از حد انتظار
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است همه یا هیچ یک از رفتارهای ذکر شده در اینجا را نداشته باشند.
علاوه بر آنچه گفته شد، این اختلال می‌تواند در کودکان و نوجوانان در سطح ادراک حسی یا سطح پردازش شناختی باشد یا می‌تواند بر یادگیری و حافظه تأثیر بگذارد. به طور مشابه، بزرگسالان مبتلا به ASD نیز با نقص‌های شناختی اجتماعی و غیراجتماعی مواجه هستند که باعث اختلالات اجتماعی و شغلی قابل توجهی می‌شود.
اشکال اصلی در ارزیابی این نقص‌های شناختی این است که هیچ معیار تشخیصی خاصی برای اختلال شناختی در ASD وجود ندارد و علاوه بر این، نقص‌های شناسایی شده مختص ASD نیستند.
انواع مختلف اوتیسم چیست؟
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) سه سطح از اختلال طیف اوتیسم (ASD) را مشخص می‌کند: سطح ۱، سطح ۲ و سطح ۳. این سطوح گاهی اوقات به عنوان جایگزینی برای اصطلاحات قدیمی‌تر مانند «با عملکرد پایین» یا «با عملکرد بالا» در نظر گرفته می‌شوند، اما درک آنها مهم است زیرا بر تشخیص و دسترسی به حمایت تأثیر می‌گذارند.
به یاد داشته باشید که اوتیسم یک طیف است؛ افراد ممکن است صفاتی را در سطوح مختلف تجربه کنند یا در طول زمان نوسان داشته باشند. این سطوح را به عنوان نقطه شروعی برای درک شیوه‌های متنوع بروز اوتیسم در نظر بگیرید. هر فرد مبتلا به ASD دارای مشخصات منحصر به فردی از نقاط قوت و حوزه‌هایی است که ممکن است در آنها به حمایت اضافی نیاز داشته باشد.
اوتیسم سطح ۱: نیازمند حمایت
افرادی که به اوتیسم سطح ۱ مبتلا هستند(که قبلاً به عنوان اوتیسم با عملکرد بالا شناخته می‌شد) در تعاملات اجتماعی و ارتباطات با چالش‌هایی مواجه هستند، اما این چالش‌ها اغلب با پشتیبانی مناسب قابل حل هستند.
اوتیسم سطح ۲: نیازمند حمایت قابل توجه
افرادی که در اوتیسم سطح ۲ تشخیص داده می‌شوند، در مقایسه با افراد مبتلا به اوتیسم سطح ۱، با چالش‌های بیشتری در ارتباط اجتماعی و انعطاف‌پذیری رفتاری مواجه هستند. آنها باید برای عبور از چالش‌ها از حمایت مداوم و متناسب با نیازهایشان بهره‌مند شوند.
اوتیسم سطح ۳: نیازمند حمایت بسیار قابل توجه
اوتیسم سطح ۳، که قبلاً به عنوان اوتیسم با عملکرد پایین شناخته می‌شد، مهم‌ترین چالش‌ها را در ارتباطات اجتماعی و انعطاف‌پذیری رفتاری نشان می‌دهد. افراد در این سطح نیاز به حمایت فشرده و مداوم در جنبه‌های مختلف زندگی روزمره دارند.
چه آزمایش‌هایی برای تشخیص اوتیسم استفاده می‌شود؟
برای تشخیص اختلال طیف اوتیسم آزمایشاتی مثل آزمایش خون یا عکس برداری وجود ندارد چرا که هیچ نشانه‌ای از اوتیسم در شرایط زیستی فرد دیده نمی‌شود. از طرفی علت ژنتیکی اوتیسم در کمتر از 25 درصد افراد مبتلا به این اختلال وجود دارد، پس نمی‌توان از جواب آزمایش‌های ژنتیکی نیز مطمئن بود.
درک و تشخیص اوتیسم شامل یک رویکرد چند بعدی با استفاده از ابزارهای ارزیابی مختلف و مصاحبه‌ها و بررسی‌های بالینی است. 4 ابزاری که در ادامه معرفی می‌کنیم هر کدام نقش مهمی در ارائه تصویری جامع از رفتار، ارتباطات و تعاملات اجتماعی فرد مبتلا به اوتیسم به روانپزشکان دارند.
مصاحبه تشخیصی اوتیسم – نسخه اصلاح‌شده (ADI-R)
این مصاحبه یک مصاحبه ساختاریافته است که برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق از والدین یا مراقبان در مورد رفتار و رشد کودک طراحی شده است. ADI-R یکی از استانداردهای طلایی در ارزیابی‌های تشخیصی اوتیسم محسوب می‌شود. این مصاحبه سه حوزه اصلی را پوشش می‌دهد: تعامل اجتماعی، ارتباطات و رفتارهای محدود و تکراری.
برنامه مشاهده تشخیص اوتیسم (ADOS)
برنامه مشاهده تشخیص اوتیسم (ADOS) یک ابزار مشاهده‌ای استاندارد است که برای ارزیابی مستقیم تعامل اجتماعی، ارتباط و رفتار فرد استفاده می‌شود. ADOS به ویژه در ارزیابی افراد در گروه‌های سنی و سطوح رشدی مختلف مفید است.
در طول یک جلسه ADOS، یک پزشک آموزش دیده فرد را در مجموعه‌ای از فعالیت‌های اجتماعی و ارتباطی ساختاریافته درگیر می‌کند. این فعالیت‌ها برای استخراج رفتارهایی که نشان‌دهنده علائم طیف اوتیسم هستند، طراحی شده‌اند.
مقیاس رتبه‌بندی اوتیسم دوران کودکی (CARS)
این مقیاس رتبه‌بندی ابزاری پرکاربرد برای ارزیابی شدت علائم طیف اوتیسم است. CARS یک مقیاس رتبه‌بندی رفتار است که بر اساس مشاهده مستقیم و اطلاعات والدین یا مراقبان، اندازه‌گیری کمی از ویژگی‌های اوتیسم را ارائه می‌دهد.
CARS شامل ۱۵ مورد است که هر کدام جنبه خاصی از رفتار مرتبط با اوتیسم را نشان می‌دهند. این موارد حوزه‌هایی مانند تعاملات اجتماعی، ارتباطات و وجود رفتارهای تکراری را پوشش می‌دهند.
برخلاف ADI-R و ADOS که در درجه اول ابزارهای تشخیصی هستند، CARS اغلب برای نظارت مداوم و ارزیابی تغییرات در رفتارهای اوتیسمی در طول زمان استفاده می‌شود. این ابزار، معیار ارزشمندی برای ردیابی پیشرفت و تنظیم استراتژی‌های مداخله‌ای بر اساس نیازهای در حال تکامل فرد ارائه می‌دهد.
مقیاس رتبه‌بندی اوتیسم گیلیام (GARS)
مقیاس رتبه‌بندی اوتیسم گیلیام (GARS) یکی دیگر از ابزارهای ارزیابی پرکاربرد است که به غربالگری و تشخیص اختلالات طیف اوتیسم کمک می‌کند. GARS به گونه‌ای طراحی شده است که توسط یک متخصص، مانند روانشناس یا روانپزشک کودک، اجرا شود و شامل کسب اطلاعات از والدین، معلمان یا سایر مراقبان است.
GARS از سه زیرمقیاس تشکیل شده است: مقیاس رفتارهای کلیشه‌ای، مقیاس ارتباط و مقیاس تعامل اجتماعی. هر زیر مقیاس جنبه‌های خاصی از رفتار مربوط به علائم طیف اوتیسم را ارزیابی می‌کند. سپس نتایج با هم ترکیب می‌شوند تا یک رتبه‌بندی کلی ارائه دهند که احتمال وجود اوتیسم را نشان می‌دهد.
یکی از نگرانی‌های رایج والدین درباره کودکان اوتیسم، طول عمر آن‌هاست؛ در مطلب زیر به این دغدغه پاسخ داده شده است:
با دیدن چه علائمی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نوزادان با سرعت خودشان رشد می‌کنند و بسیاری از آنها از جدول زمانی دقیقی که در برخی از کتاب‌های فرزندپروری آمده است، پیروی نمی‌کنند. اما کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً قبل از ۳ سالگی علائمی از تأخیر در رشد را نشان می‌دهند. علائم اختلال طیف اوتیسم اغلب در اوایل رشد ظاهر می‌شوند، زمانی که تأخیرهای آشکاری در مهارت‌های زبانی و تعاملات اجتماعی وجود دارد.
اگر نگران رشد فرزندتان هستید یا فکر می‌کنید که فرزندتان ممکن است اختلال طیف اوتیسم داشته باشد، با یک روانپزشک کودک یا روان درمانگر کودک در مورد نگرانی‌های خود صحبت کنید. آنها ممکن است آزمایش‌های رشدی را توصیه کنند تا مشخص شود که آیا فرزند شما در یادگیری، تفکر، زبان یا مهارت‌های اجتماعی که به اختلال طیف اوتیسم یا نوع دیگری از بیماری رشدی اشاره دارد، تأخیر دارد یا خیر.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
وقتی پدر و مادر می‌شوید دائم در حال یادگیری هستید. انگار دانش‌آموز کلاسی می‌شوید که هیچ کتاب درسی مشخص و قوانین مشخصی ندارد. نیازها، علایق، رفتارها، و احساسات فرزندتان است که به شما می‌آموزد باید چه کار کنید.
چرا که هر کودک منحصر به فرد است و حتی با داشتن دانش در حوزه اصول و مبانی فرزندپروری، بازهم باید قواعد گفته شده را برای کودک و خانواده خود شخصی سازی کنید.
حالا اگر فرزندتان اوتیسم داشته باشد، شاید کلاس درس شما از چیزی که انتظارش را داشتید سخت‌تر باشد، اما هر چه شناخت شما از فرزندتان، شخصیت و رفتارش بیشتر شود، ارتباط عمیق‌تری با او خواهید داشت و بهتر می‌توانید به او در عبور کردن از چالش‌های پیش رویش و داشتن یک زندگی عادی کمک کنید. به خاطر داشته باشید که روانپزشکان و درمانگران کودک نیز در این مسیر در کنار خانواده شما هستند.
